Boczniak to jeden z grzybów uprawianych w tunelach foliowych. Hodowle boczniaków zajmują obecnie drugie miejsce w produkcji grzybów. Przygotowania do rozpoczęcia uprawy wymagają zapoznania się z potrzebami konkretnych odmian, jednak w całość mogą zostać przygotowane przez początkującego ogrodnika. Na wielkość plonu wpływa przygotowanie podłoża, warunki klimatyczne oraz mikroklimatyczne, temperatura, wilgotność powietrza, stężenie CO2 i oświetlenie. W kolejnym artykule o uprawie grzybów w tunelu foliowym skupimy się na boczniakach.
Spis treści
Uprawiać boczniakI pod osłonami: Podłoża
Podłoża do upraw boczniaka tworzy się najczęściej ze słomy pszennej, żytniej, kukurydzianej, jęczmiennej, często jest to także połączenie kilku z wymienionych. Samo przygotowanie polega na rozdrobnieniu słomy, późniejszym nawilżeniu i poddaniu jej na koniec obróbce termicznej.
Słomę należy posiekać na drobne kawałki o długości od 0,5 do 5 cm. Wypełnione worki ubija się w taki sposób, aby przybrały kształt opakowania. Ugniatanie ma na celu sprasowanie drobno posiekanej słomy, co prowadzi do ograniczenia wolnych przestrzeni i zminimalizowanie powietrza wewnątrz podłoża. Aby zoptymalizować przenikanie ciepła do środka pojemnika, należy poddać słomę sprasowaniu, dzięki czemu uniknie się przegrzania podłoża i powstawania martwych punktów (rdzenia).
Słoma jako podłoże w uprawach boczniaka
Jednym ze sposobów na nawilżenie słomy jest zanurzenie jej w basenie na czas od 12 do 48 godzin. Inną metodą jest nawilżanie w pryzmie przez kilka dni, podlewając ją przez sitko lub przy użyciu deszczownicy. Podczas tego zabiegu ważne jest to, aby słoma ciągle się zgrzewała, dlatego należy ją przemieszczać.
W uprawach komercyjnych do przygotowania podłoża używane są specjalne komory pasteryzacyjne. Właśnie w nich zostaje przeprowadzona obróbka termiczna. W wypełnionej sieczką komorze nawilża się ją za pomocą zraszaczy lub dysz zamgławiających. Aby przyśpieszyć cały proces, używa się wody o temperaturze od 50 do 90°C, dodatkowo sama słoma ciągle jest mieszana w urządzeniu pasteryzacyjnym. Posiadanie takiego urządzenia zmniejsza zużycie wody i skraca czas przygotowania podłoża.
Celem wymienionych sposobów jest osiągnięcie wilgotności słomy na poziomie zbliżonym do 70%. Należy jednak liczyć się z tym, że części wody słoma nie zdoła wchłonąć. Natomiast stosowanie ciepłej wody i mieszanie ograniczy jej zużycie.
Obróbka termiczna podłoża ma wyeliminować szkodliwe patogeny i agrofagi. Pasteryzacja, jako metoda najczęściej wybierana do przygotowania podłoża, nie niszczy pożytecznych promieniowców i bakterii termofilnych. To one tworzą naturalną warstwę ochronną przed rywalami boczniaka. Wytworzone w ten sposób podłoże sprzyja rozwijaniu grzybni.
Rozwój grzybni pod osłonami
Aby procesy rozwojowe grzybni przebiegały optymalnie, należy utrzymać temperaturę od 25 do 27°C. W niższej lub wyższej temperaturze czas przerastania podłoża stanowczo się wydłuża, a tempo wzrostu zostaje zahamowane. W 35°C grzybnia obumiera, a jej uszkodzenie jest nieodwracalne. Wzrost temperatury do 30°C jest bezpieczny jedynie wtedy, gdy uprawiający może w kilka godzin przywrócić ją do optymalnych paramterów. Zbyt długie działanie wysokiej temperatury sprawia, że rdzeń zostanie zniszczony. W centralnej części jądro współdzielone jest z innym grzybami – zbyt niska temperatura przyczyni się do rozwoju grzybów pleśniowych.
Podczas wzrostu grzybnia boczniaka wydziela sporo ciepła, różnica między podłożem a temperaturą powietrza dochodzi nawet do 8°C. Największe wahania można dostrzec w początkowej fazie inkubacji, natomiast po tym okresie różnica nie przekracza 4°C. Podczas przerastania podłoża temperaturę powietrza powinno się utrzymać w granicach od 17 do 20°C. Bezpieczniejszym rozwiązaniem jest zachowanie temperatury na poziomie 16°C i regulowanie jej w zależności od warunków worka z podłożem. Jeśli podłoże osiągnie temperaturę do 30°C, należy ją obniżyć po przez wietrzenie, unikając w ten sposób przegrzania.
Jeśli podłoże w trakcie przenoszenia do tunelu foliowego ma temperaturę niższą od 25°C, to powietrze powinno mieć taką samą temperaturę przez 3 dni od wprowadzenia grzybni do pomieszczenia inkubacyjnego. Podczas hodowli należy sprawdzać i utrzymywać ten stan, a w razie jakichkolwiek odchyleń doprowadzać do powrotu optymalnych parametrów.
Podłoże w tunelu
Worki z podłożem ustawia się w taki sposób, aby miedzy nimi możliwy był przepływ powietrza. Zbyt duży ścisk doprowadzi do przegrzania, a po pewnym czasie do obumierania grzybni lub zakażania grzybami pleśniowymi. Po zakończonym procesie inkubacji zagrożenie przegrzaniem zanika. Wtedy też można układać worki szeregowo. Przestrzegając wytycznych oraz tworząc optymalne warunki, inkubacja powinna się zakończyć w ciągu 15 dni, jeśli przez ten czas temperatura spadła, może wydłużyć się o kolejne 6. Przez ten czas powstają znaczne ilości CO2, które sprzyjają rozwijaniu się boczniaków, a wstrzymują rozwój grzybów konkurencyjnych. Boczniak do prawidłowego rozwoju wymaga świeżego powietrza które uzyskuje po przez wietrzenia boczne w tunelu foliowym.
Zabieg perforacji worków przeprowadza się w chwili wprowadzenia grzybni do bloku foliowego lub do 4 dni po zaklimatyzowaniu boczniaka na stanowiskach. Opóźnienie wpływa na wzrost poziomu CO2, a to prowadzi zaś do szybszej dominacji podłoża przez grzybnię. Nie należy jednak z tym zwlekać, gdyż nadmierne stężenie spowolni wzrost. Perforacje można przeprowadzić w chwili napełnienia worków słomą, jednak optymalnym rozwiązaniem jest wykonanie takiego zabiegu w późniejszym okresie.
Foliowe worki chronią grzybnię przed wysychaniem, jednak zbyt niska wilgotność powietrza powoduje utratę wody i zasychanie. Wilgotność powietrza zachowuje się na poziomie od 85 do 90 %. Prowadząc uprawę boczniaków pod osłonami należy zastosować folie cieniująca lub ustawić tunel w stale zaciemnionym miejscu, niektórzy z uprawiających w celu zoptymalizowania procesów rozwoju grzybni umieszczają namioty w pomieszczeniach. Innym często stosowanym sposobem jest wykopanie tunelu w taki sposób że wystaje z niego wyłącznie dach, a cała reszta jest poniżej linii gruntu. Organizując tak miejsce hodowli należy przemyśleć sposób na dostawanie się do środka obiektu, biorąc pod uwagę drzwi wejściowe. Stworzenie kliku schodów wraz z barierką uprości transport do i z cieplarni, boczniaków.
Rozwój boczniaków w tunelu
Dopiero po obniżeniu temperatury stężenie CO2 i zapewnienie dostępu do światła sprawią, że boczniaki rozwiną owocniki. Po zakończonej inkubacji grzyb przechodzi w stan spoczynku, który trwa od kilku do kilkunastu dni. Zalążki owocników pojawiają się w zależności od hodowanej odmiany po 15 lub 35 dniach. W tym czasie należy utrzymać temperaturę na stałym poziomie do 15°C, a niektóre z odmian potrzebują do wykształcenia owocników temperatury do 25°C. W trakcie plonowania należy unikać nagłych zmian temperatury, które prowadzą do zachwiania lub całkowitego zatrzymania wzrostu owocników. Silne spadki poniżej kryteriów podanych w artykule mogą doprowadzić do kondensacji wody w owocnikach, a to stwarza dogodne warunki do rozwoju chorób.
Powietrze w trakcie zawiązywania owocników powinno mieć wilgotność na poziomie od 90 do 95%, a w trakcie ich dojrzewania w granicach od 85 do 90%. Utrzymanie tychże parametrów uzyskuje się poprzez zraszanie lub rozpylanie wody. W zautomatyzowanych hodowlach stosuje się do tego dysze zamgławiające lub nawilżacze. W chłodnych miesiącach powietrze nawilża się poprzez wpuszczenie pary wodnej w strumień powietrza, a w ciepłym okresie skutecznym rozwiązaniem jest zainstalowanie dysz mgławicowych u wlotu wentylacji.
Wietrzenie upraw pod osłonami
W trakcie plonowania boczniaki wytwarzają znaczną ilość CO2. Aby stworzyć optymalne warunki do rozwoju owocników, takie stężenie nie powinno przekraczać 0,08%. CO2 jest cięższe niż powietrze, a więc gromadzi się w dolnych częściach podłoża. Ustabilizowanie uzyskujemy dzięki wietrzeniu obiektu świeżym powietrzem. Tunele foliowe wielowegetacyjne wyposażone są w wietrzenia boczne, dlatego dzięki kilku ruchom można zawinąć folię. To sprawia, że z obu stron tunelu przepływa powietrze, a obieg jest optymalnie cyrkulowany od samej kopuły aż po dół takiej konstrukcji.
Korzystne rezultaty osiąga się, kiedy na 1 m2 przypada do 70 kg podłoża – gwarantuje to wysoką jakość owocników i dobrą cyrkulacje uprawy. Wietrzenie przeprowadza się od dwóch do czterech razy na dobę w zależności od wielkości hodowli, tak więc w przypadku tony podłoża wietrzy się ją przez godzinę, a przepływ świeżego powietrza to 60 m3. Zbytnia intensywność wietrzenia stwarza problemy z utrzymaniem optymalnej wilgotności powietrza. Ważne, aby cały obieg był równomierny, a jego mieszanie następowało stopniowo. Powtarzanie całego procesu jest zależne od temperatury, im wyższa, tym intensywniejsze wietrzenie. Wraz z wzrostem temperatury wewnątrz tunelu foliowego zwiększa się również stężenie CO2. Rozmaite odmiany boczniaka różnie tolerują wymagania względem świeżego powietrza. Przed samy rozpoczęciem należy zapoznać się z potrzebami konkretnej odmiany.
Oświetlenie boczniaków pod osłonami.
Aby zawiązywanie i rozwój boczniaków przebiegał prawidłowo, konieczne jest światło naturalne lub sztuczne. Do zainicjowania zalążków owocników wystarcza oświetlenie o natężeniu do 100 luksów przez 12 godzin na dobę. Kiedy owocniki dorastają, poziom natężenia należy zwiększyć do 250 luksów, skracając przy tym czas naświetlania do 10 godzin.
Miejsca, gdzie pod folią perforowaną powstają wiązania owocników, należy ostrożnie powiększyć, uważając, tak aby nie uszkodzić zawiązków.
Owocniki pełnię dojrzałości od momentu zawiązania osiągają w maksymalnie 9 dni, jest to jednak zależne od temperatury. Ich wzrost będzie szybszy w wyższej temperaturze. Owocniki o wymiarach do 10 mm podlewa się je sitkiem w taki sposób, aby woda opadała pod własnym ciężarem. Skierowanie strumienia wody bezpośrednio na owocniki w większości przypadków doprowadza do ich uszkodzenia. Kiedy osiągają dojrzałość, podlewa się je od 2 do 6 razy na dobę, przy wysokiej wilgotności powietrza – do 90%.
Dojrzewanie owocników boczniaka
Rozrost owocników przebiega w skupieniach lub pojedynczo, w jednym skupieniu może pojawić się nawet kilkadziesiąt owocników. Uprawiający ma możliwość kierowania wzrostem w zależności od potrzeb, tak więc duże nacięcia doprowadzą do powstawania skupisk, a kilka – do powstawania pojedynczych wiązań.
Sama dojrzałość owocników nie jest zależna od jego wielkości. Kiedy brzeg kapelusza jest ostry i prosty to grzyb jest dojrzały, zaś w przypadku lejkowatego i falistego ten jest już przejrzały. Tak więc bez względu na wielkość, należy zbierać owocniki małe i duże które są optymalnie wyrośnięte. Plon zaczyna się w chwili w które boczniaki przechodzą w fazę wyprostowania brzegu kapelusza. Nawet jeśli niektóre z nich nie osiągnęły pełnie potencjału wycina się całe skupienie, w innym przypadku pozostawienie niektórych z nich mogłoby doprowadzić do zakażenia rdzenia przez obumieranie pozostawionych. Odrywa się je ostrożnie, tak aby nie odrywać kawałków podłoża, podczas wycinania trzeba uważać aby nie zostawić resztek trzonów.
Przed samym zbiorem należy przewietrzyć tunel foliowy Krosagro, aby pozbyć się zarodników unoszących się w powietrzu. Ich obfite wytwarzanie zdarza się gdy owocniki są przejrzałe, kiedy utrzymuje się niska wilgotność lub uprawa została przesuszona. Zaleca się zbieranie plonu w maskach przeciwpyłowych gdyż zdarza się że zarodniki wywołują u niektórych osób alergie.
Po zakończonych zbiorach boczniak przechodzi w stan uśpienia, trwający do kilkunastu dni. W pierwszym rzucie otrzymuje się największy zbiór, drugi w dalszym ciągu jest korzystny dla uprawiające. Z każdym następnym będąc co raz mniejsze, tak więc optymalnie jest prowadzić hodowle do trzech lub czterech plonów. Piąte i następne nie mają wartości handlowej a ich smak jest stanowczo gorszy, dodatkowo istnieje duże ryzyko na to iż grzyby będą zainfekowane szkodnikami i chorobami.
Zużyte podłoże może zostać zużyte jako nawóz organiczny lub jako pasza dla zwierząt. Nie pozostawia się takiego podłoża w towarzystwie tunelu ogrodniczego gdyż zwiększa to szanse na pojawienie się agrofagów i patogenów.
