Tunel foliowy to konstrukcja, w której uprawa jest bardziej efektywna, a otrzymywany plon efektowny. Choć w wielu tekstach, opracowaniach i ofertach przedstawia się namiot ogrodniczy jako cudowne rozwiązanie dla każdego ogrodnika lub rolnika, należy pamiętać, że jest to tylko i wyłącznie skuteczne narzędzie. Jak w przypadku każdego narzędzia istotne jest to, aby je odpowiednio używać. Dzięki wiedzy oraz skutecznym praktykom zaowocuje to w sukces przedsięwzięcia. Tak samo wygląda to w przypadku hobbystycznych, jak i profesjonalnych upraw. Warzywa oraz owoce wymagają sporo pracy, której przybywa, jeśli chce się otrzymać większy plon. Bez względu na poziom wtajemniczenia uprawiającego, każdy zdaje sobie sprawę, że istnieje kilka z podstawowych zasad wpływający na rozwój roślin.
W artykule trudno byłoby dogłębnie opisać wszystkie czynniki korzystnej uprawy. Choć będzie to zaledwie początek obszernego tematu, dla osób rozpoczynających pracę w ogrodzie będzie to zbiór podstawowej wiedzy, zaś dla już produkujących przypomnieniem istotnych spraw.
Spis treści
Tunel foliowy dla początkujących: Pierwsze uprawy
Warzywa i owoce rozwijają się w środowisku, które składa się z dwóch elementów. Przestrzeń, w której znajduje się nadziemna część rośliny nazywana jest klimatem. Element podziemny, gdzie rozwija się system korzeniowy, może znajdować się w glebie, specjalistycznym podłożu, wodzie z roztworami (hydroponika) lub zawieszone (aeroponika).
Metody uprawy oraz późniejsza pielęgnacja części podziemnej i nadziemnej mają wpływ na jakość i wielkość plonu. Uprawiając konkretny gatunek i odmianę, należy wpierw zapoznać się z wymaganiami danej rośliny, po czym dostosować warunki środowiska pod osłoną, aby były jak najbardziej zbieżne. Dzięki temu roślina ma lepsze warunki i prawidło się rozwija, kwitnie oraz owocuje. Takie działania wiążą się z szeregiem prac przed rozpoczęciem hodowli oraz w jej trakcie. Dlatego podczas decydowania o doborze gatunków, istotne jest rozpoznanie i zbadanie miejsca na plantację. W ten sposób ograniczy się liczbę prac, dostosuje warzywa i owoce do sprzyjających czynników bez konieczności dodatkowych nakładów finansowych. Warto pamiętać, że przez cały proces wzrostu roślin niektóre warunki ulegają zmianie. Systematyczne panowanie nad sytuacją i odpowiednie działania korzystnie wpływają na plon.
Czym jest mikroklimat pod osłonami?
Samo określenia „klimat” oznacza zbiór współistniejących ze sobą czynników, te zaś regulują odpowiedni wzrost oraz rozwój warzyw i owoców. Wymienione czynniki to: światło, temperatura, opady atmosferyczne, skład powietrza, a także mikroklimat wytwarzany bezpośrednio przez rośliny. Najistotniejszym czynnikiem klimatycznym jest światło. To ono dostarcza energii, która jest niezbędna do przeprowadzania fotosyntezy (proces żywieniowy). W wyniki przebiegającego procesu z dwutlenku węgla powstają związki organiczne oraz tlen. Wyprodukowana glukoza zostaje później wykorzystana do dalszych przemian warzyw i owoców. Magazynowana w łodygach i korzeniach zmienia się w skrobia lub tłuszcz.
Oprócz wpływu na fotosyntezę, światło działa na wzrost i rozwój roślin. Proces ten nazywa się fotomorfogenezą. Światło reguluje zjawiska zachodzące w roślinach przez cały etap ich istnienia. Ma znaczenie przy dojrzewaniu, kiełkowaniu, produkcji masy zielonej, kwitnieniu, owocowaniu oraz starzeniu.
Zakwitanie warzyw i owoców jest zależne od grupy, do której należą, bez względy na to, czy zalicza się je do roślin dnia krótkiego czy dnia długiego. Na podstawie 24 godzin rozpoznaje się to zjawisko, obserwując, jak długo roślina jest w stanie się rozwijać przez maksymalną liczbę godzin, mając stały dostęp do światła.
Światło w cieplarni
Rośliny pochodzące z różnych szerokości geograficzny odmiennie reagują na polski klimat. Na przykład jarmuż, sałata, rukola są typami cieniolubnymi. Będąc przystosowane do niskiego natężenia światła, skutecznie rosną na stanowiskach cienistych. Rośliny światłolubne, jak papryka, pomidor czy bakłażan, dobrze rozwijają się przy silnym nasłonecznieniu. W naszej szerokości geograficznej natężenie światła podczas niektórych okresów znacznie maleje. W okresie jesienno-zimowym naświetlanie jest zbyt niskie do uzyskania pełni aktywności wegetacyjnej rośliny o większych wymaganiach świetlnych. W tym celu używa się bloków foliowych, szklarni, tuneli foliowych, namiotów ogrodniczych oraz sztucznego doświetlania.
Następnym czynnikiem ważnym dla rozwoju uprawy jest temperatura. Optymalna temperatura umożliwia lepszy i szybszy wzrost uprawy. Bywa że jej adekwatność zależy od fazy rozwojowej rośliny, a także od natężenia światła. Różne potrzeby pojawiają się na konkretnych etapach rozwoju rośliny, inne wymagania roślina będzie mieć podczas wschodów, kwitnienia i owocowania.
Ochrona przed mrozem
Warzywa i owoce mają charakterystyczną dla ich gatunku i odmiany odporność na niskie temperatury. Jeśli temperatura spadnie poniżej wartości minimalnej, zahamowany zostaje ich wzrost. Znaczna część roślin nie rozwija się poniżej 5°C, choć istnieją przypadki, że niektóre odmiany i wieloletnie warzywa są w stanie wytrzymać nawet w -20°C (jamruż, skorzonera, por). Rośliny ciepłolubne takie jak ogórek, pomidor, papryka czy dynia są bardzo wrażliwe na chłód, a temperatura poniżej 0 może je na trwałe uszkodzić. Jeśli podczas danego etapu wegetacyjnego nie będą stworzone odpowiednie warunki, może nie dojść do wytworzenia oczekiwanych organów. Mogą nie wykształcić się kwiaty, owoce, może nie dojść do ich zawiązania lub zbyt późnego zapylenia.
W Polsce suma opadów to około 600 mm, tyle że jakość upraw nie zależy od ilości, lecz od ich rozłożenia oraz częstotliwości. Mała ilość obniża jakoś roślin, stają się one wtedy zdrewniałe oraz nabierają gorzkiego smaku. Z kolei nadmiar obniża ilość suchej masy, wypłukuje składniki odżywcze i zwiększa szanse na porażenie patogenami oraz atak ze strony agrofagów. Choć osłona uniemożliwia dostawanie się deszczu do środka, to za pomocą systemów irygacyjnych da się doprowadzić deszczówkę pod namiot. Najprostsze można zbudować samemu (rynny odprowadzające deszczówkę do zbiornika), zmechanizowane (zraszacze, zamgławiacze, kapilary) są dostępne zarówno dla małych tuneli hobbystycznych i profesjonalnych bloków foliowych. Cieplarnia pozwala na dopasowanie poziomu nawadniania do powierzchni bez generowania dodatkowych kosztów. Można to w prosty sposób sprawdzać, montując dostępne na rynku wskaźniki wilgotności. Już w przydomowych uprawach foliaki zaopatruje się w instalacje tego typu, które z roku na rok tanieją.
Opady to również śnieg, który tworzy pokrywę śnieżną, oraz grad, który występuje nagle. W obu przypadkach uprawy polowe narażone są na szkody ze strony tychże czynników pogodowych. Osłona w tunelu ogrodniczym tworzy ochronny klosz nad warzywami i owocami.
Wentylacja upraw szklarniowych
Ruch powietrza wewnątrz upraw pod osłoną działa korzystnie na plantację. Podmuchy osuszają liście, a to zaś ogranicza rozwój infekcji i porażeń chorobami grzybowymi lub pleśniowymi. Wiatr wspomaga również rośliny wiatropylne i samopylne w zapyleniu. Bywa jednak niszczycielski, jeśli podmuchy są zbyt mocne. Przewrócone lub uszkodzone rośliny zlegają, gnijąc przy ziemi. Namiot ogrodniczy posiadający ściany z folii zatrzymuje porywy powietrza. Tunele z wietrzeniami bocznymi mają zaciąganie do góry kurtyny zaś jednowegetacyjne tunele foliowe wyposażone w drzwi (lub parę drzwi), takie rozwiązania sprawiają, że ruch powietrza wewnątrz struktury jest korzystny bez negatywnych następstw.
Rośliny o delikatnym systemie korzeniowym są szczególnie narażone na silne ruchy powietrza. Ogórki, fasola, szparagi oraz pnące się krzewy bez odpowiedniej ochrony mogą się połamać. Na warunki w tunelu ogrodowym i same uprawy ma wpływ również położenie takiej struktury. Jeśli zostanie umiejscowiony blisko lasu, mikroklimat wewnątrz będzie inny niż podczas lokalizacji w szczerym polu. Położenie w wystawie południowej gwarantuje znacznie lepsze ogrzewanie gleby, cieplejsze powietrze i dłuższe naświetlenie. Bliskość zbiornika wodnego wpływa natomiast na zmniejszenie różnic temperatury między dniem a noc. Niekorzystnym umiejscowieniem jest rozłożenie namiotu blisko zagłębień, ponieważ będzie tam narażony na podtopienia, a postawiony na wzniesieniach na wysuszenia.
Gleba w tunelu foliowym
Warzywa zwykle mają wysokie wymagania względem gleby. Ziemia nie może być zbyt ciężka oraz nazbyt wilgotna. Zasobność w wodę i składniki pokarmowe to parametry polepszające wegetację. Warstwa próchniczna bez względu na gatunek i odmiany musi mieć grubą warstwę, z której rośliny czerpią mikro- oraz makroelementy. Jeśli struktura gleby będzie gruzełkowata, procesy żywieniowe oraz rozwojowe będą zachodzić znacznie korzystniej. Optymalny odczyn gleby dla sporej liczby warzyw to 6,2 do 7,5. Oczywiście są wyjątki, do których należy dopasować Ph. Dużymi wymaganiami cechują się: kalafior, ogórek, seler, kapusta pekińska oraz cebula.
Prace pielęgnacyjne nad glebą sprawiają, że zyskuje się znacznie lepsze plony. Przestrzeganie terminu, wykonanie ich w odpowiednim czasie, zapewnienie roślinom składników odżywczych poprzez dostarczanie do podłoża nawozów, to zadanie dla każdego ogrodnika. W tym celu stosuje się różne narzędzia uprawowe.
Prawidłowe następstwo roślin również ma wpływ na plon. Uprawa tego samego gatunku lub roślin z tej samej rodziny prowadzi do zmęczenie gleby, czego następstwem są niskie zbiory. Zgromadzone na tym samym stanowisku choroby oraz szkodniki, charakterystyczne do danych upraw, mogą rozwinąć się i dotknąć plantację. Wykorzystanie jednostronne składników pokarmowych, zakwaszenie lub zasolenie to jedna z rzeczy wynikających ze złego zmianowania. Stanowiska po sezonie należy oczyszczać, nawozić i w przypadku zakończonych zbiorów przemianować na stanowisko pod inne rośliny.
Plon w uprawach pod osłonami
Oczekując plonu o wysokiej jakości, trzeba zaspokajać potrzeby pokarmowe roślin. W tym celu wprowadza się pośrednio lub bezpośrednio odpowiednie dawki nawozów mineralnych albo organicznych. Znaczną część takich elementów warzywa i owoce pobierają z gleby. Każda czynność powinna zostać poprzedzona analizą glebą, w ten sposób po zapoznaniu się z brakami można optymalnie i korzystnie wzbogacić glebę. Podstawowe badanie jest tanią usługą, a jednak gwarantuj, że zbiory będą udane. Złe dawkowanie, niepoprawne nawożenie zawsze prowadzi do pogorszenia ilości i jakości plonu. Węgiel, tlen, wodór, azot, fosfor, potas, wapń, magnez i siarka to pierwiastki, które biorą główny udział w procesach wegetacyjnych. W mniejszy ilościach pobierane jest żelazo, mangan, cynk, miedź, bor oraz chlor. Nie wszystkie składniki zawarte są w podłożu, a nawet jeśli –mogą być niedostępne dla roślin. Od tego, jak dużo z nich zostanie pobranych, zależy między innymi odczyn gleby.
